Strach przed burzą (ang. thunderstorm phobia – ThP) to przypadłość, na którą cierpi wiele psów domowych. Wystraszone odgłosami piorunów (a nawet samą „burzową” atmosferą i silnym wiatrem) psy wykazują specyficzne, często problematyczne dla opiekunów zachowania – od dyszenia i uporczywego wciskania się pod meble, aż do panicznych prób ucieczek z domu i niekontrolowanego oddawania moczu i kału. Jakie jest źródło tego lęku i w jaki sposób można pomóc zwierzęciu w trudnych dla niego chwilach?
Naukowcy nie są zgodni co do przyczyny występowania „fobii burzowej” u psów. Niektórzy wiążą ją z brakiem przyzwyczajenia do tego typu sytuacji w wieku szczenięcym, inni uważają, że winę za strach przed burzą u psa może ponosić opiekun, nieświadomie wzmacniając lęki w zwierzęciu. Niektóre badania wskazują na predyspozycje genetyczne do nadwrażliwości na dźwięki, a także sugerują, że psy mogą być zdolne do wyczuwania niezauważalnych dla człowieka zmian atmosferycznych – ciśnienia, jonizacji powietrza, a nawet zapachu towarzyszącego zmianom pogody. Fobia burzowa u niektórych psów rozwija się stopniowo, u innych objawia się w całej okazałości przy okazji bardzo gwałtownych załamań pogody lub skrajnych sytuacji (takich jak uderzenie pioruna w bardzo bliskiej odległości) i w dalszym przebiegu może przypominać zespół stresu pourazowego.
Badanie ankietowe przeprowadzone przez McCobb i in., (2001) dowodzi, że na fobię burzową w równym stopniu cierpią psy obydwu płci, zarówno te kastrowane, jak i niekastrowane. Lęk przed burzą występuje częściej u ras zaganiających i mieszańców z nimi spokrewnionych, a także chartów i psów ras pracujących (szczególnie golden retrieverów i labradorów). Z ankiety wynika także, że psy adoptowane ze schroniska częściej wykazują przeróżne problemy natury lękowej, w tym także związane z burzą i głośnymi dźwiękami, takimi jak fajerwerki czy odgłosy broni.
Fobia burzowa wywołuje u psów nią dotkniętych fizjologiczne objawy strachu, wynikające z pobudzenia centralnego i autonomicznego układu nerwowego – dyszenie, drżenie, ślinienie się, rozszerzenie źrenic i utratę kontroli nad zwieraczami. Strach skutkuje także specyficznymi zachowaniami, takimi jak szukanie wsparcia i przebywanie blisko opiekuna, chowanie się w ciasnych kryjówkach (w kennelu, za kanapą, pod łóżkiem). Jednym z najbardziej preferowanych miejsc na burzową kryjówkę okazuje się być łazienka – według wspomnianego wcześniej badania ankietowego (McCobb i in., 2001) prawie połowa psów chowających się podczas burzy wybierała właśnie to pomieszczenie. Przyczyna tego zjawiska nie jest jeszcze zbadana, jednak może mieć coś wspólnego z sugerowaną zdolnością psów do wyczuwania zmian elektrostatycznych towarzyszących burzy. Innymi zachowaniami towarzyszącymi fobii burzowej mogą być niespokojne szczekanie, wycie oraz próby ucieczki z domu wiążące się z niszczeniem drzwi wejściowych i okien.
Niestety fobia ta jest bardzo trudna w leczeniu, głównie z uwagi na złożoność zjawiska, jakim jest burza – pies może nie tylko bać się dźwięku uderzających piorunów, ale także reagować na błyski, silny wiatr często towarzyszący buzy oraz wspomniane wcześniej niezauważalne dla ludzi zmiany w powietrzu. Tradycyjna terapia obejmuje przeciwwarunkowanie i desensytyzację na możliwe do odtworzenia w sztuczny sposób elementy burzy, czyli hałas i błyski. Jednak ten sposób okazuje się nieskuteczny w przypadku psów cierpiących na bardzo silną fobię.
Co w takim razie można zrobić, by pomóc psu wpadającemu w panikę podczas burzy?
Przede wszystkim należy zadbać o bezpieczeństwo zwierzęcia, by nie zrobiło sobie krzywdy podczas próby ucieczki z domu lub wciskania się w ciasne kryjówki, a także nie uciekło wystraszone nagłym hukiem podczas spaceru lub z ogrodu. Jeśli przebywanie w wybranym przez psa „bezpiecznym miejscu” nie stanowi dla niego zagrożenia, należy pozwolić mu się tam schować (nawet jeśli będzie to wnętrze wanny) i co jakiś czas sprawdzać, w jakim stanie jest zwierzę. Przy mniej spanikowanych psach dobry efekt może przynieść odwrócenie ich uwagi dobrym gryzakiem, zabawką, zabawami umysłowymi czy prostymi sztuczkami. Jeśli pies podczas burzy poszukuje twojego wsparcia, prosi o uwagę lub dotyk – daj mu je koniecznie!
Na rynku dostępnych jest kilka produktów mogących pomóc zmniejszyć stres podczas burzy u psów – feromony DAP (syntetyczne analogi feromonów wydzielanych przez karmiące suki, mające za zadanie uspokojenie szczeniąt), kamizelki Anxiety Wrap i Thundershirt (działającej na zasadzie uspokajającego nacisku na ciało zwierzęcia) czy preparaty zawierające alfa-kazozepinę, takie jak Zylkene.
TTouch Anxiety Wraps https://petcrew.com.au/1443-2/
Badania Cottam i in., (2013) nad skutecznością kamizelki Anxiety Wrap przeprowadzone na 18 psach wykazały, że może być ona przydatnym narzędziem w terapii fobii burzowej u psów. W badaniu tym opiekunowie psów bojących się burzy zostali poproszeni o założenie swojemu psu kamizelki podczas pięciu kolejnych burz i ocenienie zachowania psa. Podczas piątego użycia średnia intensywność, długość trwania lub częstość zachowań związanych z lękiem spadła aż o 47% w porównaniu do zachowań psów sprzed użycia kamizelki. 8% właścicieli przyznało, że zastosowanie Anxiety Wrap w pewnym stopniu było pomocne podczas burzy. Nie odnotowali oni żadnych efektów ubocznych i planowali kontynuować korzystanie z kamizelki podczas kolejnych burz.
Również feromony DAP mogą okazać się pomocne – w badaniu przeprowadzonym przez Sheppard i Mills (2003) aż 70% opiekunów zauważyło poprawę w zachowaniu psów.
W przypadku psów, które nie są podatne na wyżej wymienione sposoby należy skonsultować się z weterynarzem, który może zalecić doraźne środki uspokajające (najczęściej benzodiazepiny).
Fobia burzowa jest uciążliwa zarówno dla samego psa wpadającego w panikę na dźwięk piorunów, jak i dla jego opiekuna. Bagatelizowanie tej przypadłości może spowodować jedynie pogłębienie się problemu. Jeśli twój pies cierpi na strach związany z burzą, skonsultuj się z zoopsychologiem i dołóż wszelkich starań, by zminimalizować psi stres.
Bibliografia
COTTAM N., DODMAN N. H. & HA J. C. (2013) The effectiveness of the Anxiety Wrap in the treatment of canine thunderstorm phobia: An open label trial. Journal of Veterinary Behavior 8, 154–161
EC McCobb, EA Brown, K Damiani, and NH Dodman (2001) Thunderstorm phobia in dogs: an Internet survey of 69 cases. Journal of the American Animal Hospital Association: July/August 2001, Vol. 37, No. 4, pp. 319-324.
Sheppard, G., Mills, D.S., 2003. Evaluation of dog-appeasing pheromone as apotential treatment for dogs fearful of firework. Vet. Rec. 152, 432-436.
Complete Dog 