W poprzednim wpisie wspomniałam, że każdy pies wykazujący problemowe zachowania powinien zostać dokładnie przebadany przez lekarza weterynarii przed rozpoczęciem postępowania terapeutycznego. Wiele chorób somatycznych może wywoływać zaburzenia zachowania u psów, a niewłaściwa diagnoza (lub całkowity jej brak) nie tylko nie pozwoli na wyeliminowanie problemu w zachowaniu, ale także może skutkować poważnymi zmianami w organizmie zwierzęcia. Nawet objawy niemal jednoznacznie wskazujące na problem psychologiczny mogą być w rzeczywistości wynikiem choroby, której leczenie może być często o wiele łatwiejsze, niż terapia domniemanych zaburzeń zachowania.

Przykład: pies ze stwierdzonym lękiem separacyjnym przestał niszczyć w domu za sprawą Ranigastu – w rzeczywistości cierpiał na zgagę, przez którą obgryzał meble i ściany.

Istnieją również przypadki, gdzie z pozoru niewielkie problemy mogą stanowić objaw poważnych zaburzeń zdrowotnych.

Przykład: pies wykazujący zachowania agresywne podczas zabiegów kosmetycznych. Nieudane próby terapii skłoniły właścicieli do przeprowadzenia rezonansu magnetycznego mózgu psa, który wykazał niewykształcenie się większości struktur mózgu.

Choroby somatyczne są przyczyną zachwianej homeostazy (równowagi) organizmu psa. W jej wyniku zmieniają się priorytety zwierzęcia, a wraz z nimi zmieniają się zachowania elastyczne, nieelastyczne, wartość zasobów i potencjał uczenia się. Choroba może wywołać zbytnie nasilenie się normalnego zachowania (np. wzmożone łaknienie), zmniejszenie występowania normalnych zachowań (np. niechęć do zabawy) lub anormalne zachowania (np. zjadanie niejadalnych przedmiotów, łapanie niewidzialnych much).

Test AniFlexi+, suplementu na stawy od GameDog

Najczęstsze behawioralne objawy chorób somatycznych u psów

• niechęć do ruchu,
• brak tolerancji na dotyk,
• unikanie kontaktu, chowanie się,
• strach, lęk, fobia,
• rozdrażnienie,
• agresja do zwierząt/ludzi,
• pobudzenie ruchowe,
• wylizywanie się, samookaleczanie,
• brudzenie w domu,
• zaburzenia snu,
• zachowania stereotypowe,
• spaczony apetyt.

Wszystkie wymienione wyżej objawy należą do niespecyficznych. W celu wykrycia możliwych chorób somatycznych autorzy „Medycyny Behawioralnej Psów i Kotów” sugerują przeprowadzenie następujących badań klinicznych:

• omacywanie jamy brzusznej i kręgosłupa,
• osłuchiwanie serca i płuc,
• zginanie i prostowanie kończyn i szyi,
• ocenę rozwoju mięśni,
• badanie narządów zmysłów,
• badanie skóry i błon śluzowych;
• badania laboratoryjne (morfologia i biochemia moczu i krwi) oraz badanie neurologiczne.

Agresja

Spośród behawioralnych objawów chorób największy problem dla opiekunów psów oraz jego otoczenia zazwyczaj stanowi agresja. Należy zawsze pamiętać, że określenie „agresja” nie jest diagnozą – nadmierne lub nieprawidłowe zachowania agresywne są objawem, który może towarzyszyć zaburzeniom fizjologicznym lub psychologicznym. „Canine Aggression Toward People: A Guide for Practitioners” wymienia następujące przykłady zaburzeń fizjologicznych mogących wywołać agresję u psów:

• każda choroba mogąca wywołać ból, dyskomfort lub poirytowanie, które zmniejszają tolerancję psa i zwiększają dotychczasowe agresywne reakcje lub skutkują dotychczasowo nieobecną agresją,
• zaburzenia neurologiczne, w szczególności dotyczące układu limbicznego,
• zaburzenia postrzegania, takie jak problemy ze wzrokiem czy słuchem, które mogą mieć wpływ na reakcje psa w sytuacjach zaskoczenia.

Ból

Ból to „nieprzyjemne doświadczenie sensoryczne i emocjonalne wiążące się z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanki”. Przyczyną nagłego bólu u psów mogą być rany, urazy (złamania, siniaki), ukąszenia, infekcje (ropnie), ból jelit, zapalenie trzustki, zapalenie pęcherza moczowego, ból głowy, reakcja alergiczna skóry. Ból przewlekły może być wywołany przez zapalenie stawów, infekcje (ucha, zęba), IBD, wrzody jelit, zapalenie trzustki, wątroby, pęcherza moczowego, przewlekłe choroby skóry, nowotwory, bóle głowy.

Najczęstszym objawem bólu towarzyszącego chorobom somatycznym czy urazom jest zmiana w zachowaniu zwierzęcia. Zmiany te obejmują zarówno utratę normalnych, jak i przejawianie nowych i nieprawidłowych zachowań. Do nieprawidłowych zachowań powstałych na skutek bólu należą najczęściej agresja, reakcje lękowe, nieprawidłowe zachowania eliminacyjne, wokalizacja.

Agresja spowodowana bólem ma na celu obronę i uniknięcie kontaktu fizycznego, który może powodować dalsze uszkodzenia ciała. Ból wywołuje stres, który zwiększa produkcję kortyzolu, katecholamin i mediatorów zapalnych, a w chronicznej postaci powoduje także zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, które mogą prowadzić do przeczulicy. Może także zmniejszać poziom serotoniny w mózgu, co dodatkowo zwiększa występowanie zachowań agresywnych.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest jedną z najczęstszych chorób metabolicznych dotykających psów, jednak jej faktyczna częstość występowania nie jest znana. W obszernym badaniu przeprowadzonym przez Aronsona i Dodds w 2005 r. aż u 61% przypadków psów wykazujących zaburzenia zachowania (z badanych 1500) stwierdzono niedoczynność tarczycy lub jej obniżoną funkcjonalność. Stwierdzono także wysoko istotną zależność między zaburzeniami tarczycy i agresją w stosunku do ludzi. Inne niespecyficzne objawy mogą obejmować ospałość, nadwagę, fobie dźwiękowe, nagłe pojawienie się lęku separacyjnego, problemy z koncentracją, wahania nastroju. Istnieje także związek między zaburzeniami pracy tarczycy i padaczką. Starsze psy z niedoczynnością tarczycy mogą łatwo się irytować, pilnować jedzenia, więcej spać, poszukiwać ciepłych miejsc odpoczynku i mieć problemy ze wzrokiem i słuchem. Objawy te mogą być powiązane ze starzeniem się lub nawet dysfunkcjami kognitywnymi, jednak często możliwe jest pozbycie się ich podając leki na niedoczynność tarczycy.

Choroba/zaburzenie	Możliwe objawy behawioralne
Nieprawidłowy poziom cukru we krwi (cukrzyca, choroba Cushinga, EPI)	Zwiększony apetyt Koprofagia Agresja/drażliwość Zwiększone pragnienie, zwiększone oddawanie moczu
Niedoczynność tarczycy	Apatyczność, senność Nietolerancja zimna Agresja/drażliwość
Napady padaczkowe	Zawieszanie wzroku/pusty wzrok Agresja z nieznanych powodów Ślinienie się, mdłości Łapanie powietrza Kręcenie się w kółko Gonienie ogona Ukrywanie się Wokalizacja
Uszkodzenia struktury mózgu	Dezorientacja Płochliwość Strach Agresja
Parestezje o różnej przyczynie	Wylizywanie Bieganie Wygryzanie Samookaleczanie

Gabinet weterynaryjny powinien być pierwszym miejscem, do którego należy udać się z psem psa wykazującym problemowe zachowania. Konsultacja z zoopsychologiem i terapia powinny być przeprowadzone wyłącznie wtedy, kiedy zostały wykluczone choroby, mogące powodować wystąpienie niepożądanych zachowań u zwierzęcia.

---

---

Bibliografia:
Beaver BV and Haug LI 2003 Canine behaviors associated with hypothyroidism. Journal of the American Animal Hospital Association 39: 431-434
Scarlett JM: Epidemiology of thyroid diseases of dogs and cats. Vet ClinNorth Am Small Anim Pract 24:477-486, 1994
Current Issues and Research in Veterinary Behavioral Medicine, Purdue University Press, 2005
Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, Volume 44, Issue 3 (May 2014)
Overall KL 2003, Medical Differentials with Potential Behavioral Manifestations, Vet Clin North Am Small Anim Pract. 2003 Mar;33(2):213-29
Materiały wykładowe „Problemy zdrowotne i behawioralne psów geriatrycznych”, Jolanta Łapińska, 2018
Materiały konferencyjne „Zachowania agresywne, społeczne i komunikacja psów”, dr Barbara Schoning, 2017
Materiały konferencyjne I Międzynarodowa Konferencja – Społeczne Zachowania Psów, Akademia Dobry Pies, 2017 (Amber Batson)
Materiały konferencyjne III Kongres Weterynaryjnej Medycyny Behawioralnej, Etovet, 2016 (Marcin Wrzosek)